sexta-feira, 29 de abril de 2011

Merkado Fronteira Bobometo Oekusi abandona desde remata konstrusaun iha 2009

TOLAS babain hare merkado fronteira barak iha linha fronteira, ida hanesan bele hare iha Mota ain, ida mos bele hare hanesan iha Bobometo Oekusi rasik.

Tristi liu mak kondisoen merkadu fronteira ne'ebe nia laran nee ate nahe hodi ajuleju ne'e sai fali fatin fuik ho duut fuik moris buras los.Dala ita tan ita bele lista patrimonio istadu nian parte ba distrito Oekusi ne'ebe abandonado.

Tuir dadus konstruksaun , uma merkado fronteira remata iha 2009 i besik liu ona tinan 3 uma merkado fronteira ne'e la utilija.Ita espera laiha tan gastu barak husi povu nia osan ne'ebe gastus la ho utilizasaun diak i la benefisiu ba povu rasik.

quinta-feira, 28 de abril de 2011

Agrikultor Oecusse Failla Kulheta

Josefa Parada - Kinta, 28 Abril 2011 - SUARA TIMOR LOROSAE

DILI – Povu Oecusse iha tinan 2011 nee, sei sofre hamlaha. Tuir fiskalizasaun membru Parla­men­tu Nasional nian, hatudu katak, produsaun agrikultura povu Oe­cusse nian, la sae. Fenomena udan boot no anin boot, estraga hotu hare no batar. Needuni, agrikultor Oecusse, sei la halo kulheta ba sira nia natar no toos.

“Tanba udan la para, halo ha­han sira iha natar no toos sira sei laiha rezultadu. Tan nee, go­vernu tenki prepara oinsa tulun agrikultor sira iha Distritu Oe­cusse, basa iha 2011, povu sei in­frenta hamlaha. Governu presiza prepara hahan ba povu distritu nebaa, liu-liu ba kazu emer­jen­sia,” katak Deputada Bankada Fretilin, Maria Maia dos Reis, iha Uma Fukun Parlamentu Nasio­nal, foin lalais nee.

Nudar meius ida atu atende problema hamlaha iha teritoriu tomak, Ministeriu Solida­riedade Sosial (MSS), prepara ona fos iha armazem hamutuk toneladas hitu (7). MSS mos halo ona esforsu atu aumenta tan toneladas tolu, nunee hamutuk toneladas 10 mak ministeriu nee prepara ba vitima vulneraveis sira.

“Oras nee fos iha ona 7 toneladas, no sei aumenta tan 3 toneladas, hodi kompleta tan nunee bele atinji ba 10 toneladas. Tuir planu, MSS sei fahe fos saka 100, ba kada suku,” haktuir Ministra Solidaridade Sosiais, Maria Domingas Alves ba jornalista sira iha salaun enkontru Centru Juvenil Taibesse-Dili, Segunda (25/04).

Nia hatutan, atu responde situasaun nee, MSS servisu hamutuk ho ministeriu relevante hanesan Ministeriu ESTATAL, hodi hetan lista ema vulneravel, Ministeriu Agrikultura nebee identifika distritu nebee falla kulheta, inkliu mos MTCI, hanesan ministeriu nebee durante nee sosa produtu lokal.

Entretantu ba vitima dezastre nebee akontese iha Dili, tempu hirak liu ba, Xefi Departamentu Emerjensia, Vidal Eurico da Silva hateten, MSS halo planu nafatin prepara para ekipa tuun hodi halo verifikasaun iha Distritu Dili.

Nia haktuir, hahan hanesan fos, supermie, ikan sardina fahe ba lata 20, nomos manta, lona atu fo ba sira uma laran atu atende nesesidade vitima dezastre naturais. “Hahan antes atu responde ita fo apoiu tiha ona ba iha apoiu emerjensia nian. MSS sei apoiu diak liu tan ita nia komunidade nebee hetan dezastre ruma ,” nia klarifika.

Kona ba apoiu nee, vitima dezastre, Juliana Soares, komunidade Mota Ulun, Suku Becora, sente kontenti ho ajuda fos no hahan seluk husi MSS nian, tanba liu husi ajuda hirak nee, bele suporta familia uma laran nebee foin dadaun nee hetan dezastre rai halai, hodi estraga sira nia uma. “Hau hanoin buat ida nebee fo, hau sente governu hanoin nia povu,” dehan Juliana. Fal

quarta-feira, 27 de abril de 2011

Delegadas CNRT Oecusse nain 41 se partisipa iha 2 Congreso Nasional , Kuitado Feto ida deit.

Hela loron ida deit tan atu realiza Congresso nasional ba dala rua CNRT nian iha Dili , CNRT distritos Oecusse mos prepara aan dadauk, inklui hare lista delegadas sira nain 41 ne'ebe sei arangka husi Oecusse ho Ferry KMP Pulau Sabu husi Oecusse ba Dili.

Wainhira hatan ba TOLAS nia konfirmasaun kona ba Komposisaun Delegadas CNRT Oecusse nian ba iha Conggresso ida ne'e, Firmino Taeque nudar Sekretario Geral CNRT Oecusse hatan katak ' hamutuk delegadas nain 41 mak sei arrangka ba Dili no entre delegadas 41 ne'e feto ida no mane 40'

 Tuir Observasaun TOLAS, antes realiza Congresso nasional ba dala 2 ne'ebe sei halao iha Dili husi 29-1 Maiu 2010 ne'e la iha Kongresso nivel distrito atu hili delegadas sira  so uniku Congresso ne'ebe halao iha tinan 2010 CNRT Oecusse konsege halao Konferensia ba dala uluk nian i resulta hili estrutura foun no Jacob de Araujo eleito nudar Koordenador Distrito.

 TOLAS alende ne'e mos hare katak mayoria spanduk no informasaun ba Congresso CNRT nian barak liu kobre deit iha Cidade Dili hanesan Kapital maibe la too iha Nivel Distrito.

wainhira liu husi TOLAS nia Facebook husu ba lee nain sira nia hanoin sa mak bele sai hanoin diak ba delegads CNRT Oecusse sira tuir Ozy Atoni -Oekussi hateten katak "
Tolas:Husi hw nia analize pesoal durante ne'e Katak,, Delegadus partidu CNRT husi distritu oe-kusi se iha maibe numeru sei menus tanba kestaun barak, kestaun ida mak karik tanba durante ne'e CNRT iha oekusi iha problema interna partidu ni...an hahu kedas husi 2007,halo militantes barak mak sai husi CNRT inclui mos ema sira ne'e sakrifisiu makas ba CNRT hodi manan iha Oekusi iha 2007. Hw fiar katak CNRT nia delegadus sira husi oekusi sei foka sai problema ida ne'e durante Cogresu. Ikus liu hw nia konkluzaun katak Partidu atu atrai simpatizantes no militantes ne'ebe barak husi tereinhu ne'e laos tanba partidu ne'e Naran boot k partidu historiku nian, maibe povu sei hili kuandu iha partidu ne'e rasik iha ema ne'ebe hamosu hanoin k programa trategica hodi bele dezemvolve povu ATONI OE-KUSI. Hw espera povu ATONI Oe-kusi tomak persiza loke matan didiak hodi fihir ba ema ne'ebe mak iha interese duni ba Povu oe-kusi nia moris diak no senti duni katak povu Atoni oekusi persiza moris diak..hw mos fiar katak Povu Atoni oe-kusi matenek nain duni no sei fihir liu ba ema ne'e kaer partidu refere iha Oekusi no sira sei la fihir liu ba Partidu nia Naran. HW mos hakarak fo Sugestaun ida ba TOLAS karik iha oin mai bele publika mos Partidus politika iha distritu oekusi konaba sira nia iha hanoin ba elisaun geral 2012. Gracia ba TOLAS NIA HANOIN IDA NE'E,,,
 
TOLAS mos lamenta kona ba tamba sa numeru delegadas Feto menus liu kompara ho delegadas mane maibe lahetan klarifikasaun klaru no hetan deit reafirmasaun katak delegadas nee hili ona hanesan nee no sei laiha mudansa.
 
Antes nee, Partidu CNRT hanesan partido Mayoria promove tebes direitu ba egualidade hanesan entre feto no mane lahare ba differensia generu no seksu no espera ida ne'e bele sai lisaun ba Partido seluk iha Oecusse mos atu aumenta partisipasaun feto inklui kedas husi komposisaun delegadas hodi nune espera representantes feto sira nia lian bele rona netik iha congresso nasional partido ida-idak nian.

quarta-feira, 13 de abril de 2011

Kondisoens hadia baleta, istrada sai rungu-ranga

Wainhira ikus-ikus nee ita liu ho motorizadas no kareta iha vila laran, kuidadu. istrada sai klot tiha tamba nakonu ho fatuk no raihenek bo sorin-sorin. kondisens ne'e sai aat liu tan wainhira udan monu rai halo istrada sai fali mota tamba tahu dodok no raihenek taka tuka.

TOLAS tengki hapara motor wainhira lao iha istrada besik Banku BNU nia oin, fatin nee sai perigu tebes ba trafiku hafoin nakonu ho materiais ba konstruksaun.

Pasensia deit, movimento istrada tengki kuidadu duni.

terça-feira, 12 de abril de 2011

Assidente motor resulta istudantes nain 4 kanek, 1 todan

Inan aman sira tengki kuidadu, lisaun ida husi assidente trafiku akontese iha Sigunda meudia iha rua Palaban, Kiu Maria resulta joven i istudantes nain 4 feto 2 no mane 2 kanek todan.

assidente motorizadas ne'e akontese tamba deit motivus simples motor 2 soke malu ho intensaun atu hakanek duni ninia maluk

Siuk ( lakoi atu temi nia naran los ) oras nee kanek todan no evakua ba Hospital Nasional Guido Valadares iha Dili, hafoin hetan tratamento intensivu husi sala Emergencia Ospital Oecusse tamba sofre ulun.

TOLAS wainhira halo konfirmasaun ba Polisia Transito no sasin sira iha fatin akontesemento palaban, hetan informasaun katak, istudantes nain 4 nee mesak alunus iskola privadu ida iha Oecusse, " Mana motor ida ema nain 2 mak sae, ida uluk tiha haruka nia kolega nee para,, maibe sira kal sadik malu hela , ida fali nee mai husu kotuk halai liu tiha ba oin mak foin fila motor hodi gas makaas halai mai soke kedas nia kolegas nee"

Akina ( lakoi atu temi naran los) wainhira hasoru TOLAS iha sala emergensia mos konfirma katak nia tur iha motor kotuk ho Siuk, nia lahatene katak Siuk iha hanoin atu soke nia maluk ida halai uluk sira ne'e buat hotu derepenti deit.

Hanoin ba idade istudantes ou jovems nain 4 nebe mak minoridade, TOLAS tenta atu konfirma ho Polisia Krimi Juvenil nian  oinsa prosesa ba oin maibe la konsega hetan klarifikasaun tamba okupado ho prosesa investigasaun.

Maibe TOLAS konsege nota katak Kuaje joven mane nain 2 nebe kaer motorizadas hirak nee ladauk iha Karta Kondusaun i minoridade hela ( sidauk bele hasai Karta Kondusaun)

TOLAS hetan duni esklaresemento sentidu husi Inan husi kanek todan ida maibe husu atu la fo sai iha publikasaun ida nee

TOLAS mos nota katak mayoria istudantes iha Oecusse liu-liu iha iskola privadu sira uja motorizadas sem kartao kondusaun i hetan autorizasaun husi inan aman inklui iskolas.


quinta-feira, 7 de abril de 2011

Distributor Mina ETO Oecusse apelo konsumedores sira tengki kalma ho fornesemento Mina

" Hau husu ba konsumedores uja KUPON mina ETO no AITULA FUEL nian atu bele komprende katak distrito Oecusse ne'e ninia funsaun ne'e hanesan agen distributor deit"
Ne'e mak Jose Manuel Barreto Texeira , Agen Distributor Esperansa Timor Oan iha Sanane, Oecusse hafoin taka ninia dada lia ho TOLAS , Kinta feira semana ne'e kona ba rekeremento mina ne'ebe tuir populasaun Oecusse la sufisiente.

Esperansa Timor Oan ne'ebe base iha Dili, hahu hari'i nia agen iha Oecusse komesa tinan 2 liu ba, kuaje tinan 2 resin ne'e foin mak agora akontese fornesemento mina ba konsumedores ne'ebe mayoria liu funsionario publikos sira nia vecilos no mos departementos i ONGs sira nia mina ba operasaun.

Hatan ba TOLAS nia perguntas kona ba tamba sa fulan Marsu ikus ne'e mina kuaje laiha liu, Jose reafirma katak " ETO durante ne'e maneja atu distribui mina mai Oecusse ne'e bele husi 10-20 ton' no ida ne'e durante ne'e diak hela, mais hafoin iha akontesemento Ponte LOES halis uitoan, kondisoens distribuisaun nian mos hamenus no redus too 10.000-25.000 litrus deit"

Hatutan tan Jose" foin lalais EDTL nia mina foin tama 20.000 litrus i sira mai foti kedas, i supplier ida ne'e naton atu garante to fulan oin mai'.

Kona ba bilhete ou KUPON husi funsionarius sira ne'ebe sempre mai i tardi tamba mina hotu ona, ida ne'e tuir Jose tamba kondisoens gajoel ho Solar lahanesan duni.

Kuaje Fulan ida gajoel bele konsume too litru 1000 ne'e mos kuandu mina la rai manas liu iha tangki tamba gajoel ne'e bele maran kuandu nia manas liu lahanesan ho solar" hateten Jose.

Iha Sanane, sentru ETO nian fo servisu ona ema lokal nain 2 hodi servi konsumedores sira.

atu hakotu ninia dala lia ho TOLAS , Jose hateten mos katak barak liu alende EDTL, departementos ne'ebe sosa mina mak hanesan Ospital Referal Oecusse, PNTL, Administrador, SAS no mos Agricultur.

Ba publico mos sentru agent distributor ne'e servi tuir nafatin folin Kupons mais Jose mos salianta katak tamba mayoria atoni Oecusse hatama mina ilegal antao mina folin iha istrada ninin baratu liu duni Agent ETO.

Esperansa Timor Oan Ld harii iha tinan 2000 husi Emprezario Nitlon Telmo Gusmao do Santos. Oras ne'e dadauk ETO sai nudar uniko Kontraktor ba Suppli no distributor Mina ba EDTL iha Timor laran tomak.

terça-feira, 5 de abril de 2011

Labarik 3300 rejistu liu husi kampanha nasional semana ida iha Oecusse

Miguel Soares, Director  Rejistu Sivil Oecusse
Kampanha semana ida fulan Marsu liu ba iha teritoriu tomak inklui iha Distrito Oecusse, konsege rejistu labarik idade tinan Lima mai karaik hamutuk 3300. Haktuir Miguel Soares; Chefi Departmento Rejistu Sivil distrito Oecusse katak " Distrito Oecusse, konsege rejistu hotu labarik idade tinan 5 ba karaik iha suku 18 durante loron 5 kampanha semanal nian ne'ebe suporta husi UNICEF'. hatutan tan Soares' dadus provisoriumente haruka ona ba Nasional tamba se falta tan dadus husi Suku Beneufe husi Sub Distrito Nitibe ne'ebe too ohin loron sidauk bele lori mai nasional tamba kondisoens istrada'.
Foto by MJ
TOLAS halo konfirmasaun mos ho Chefi Suco Costa ; Aleixo Abi kona ba kampanha semana rejistu naran labaraik idade tinan lima mai karaik iha nivel suco hateten katak " Problema boot mak ne'e tempu la too, loron 5 deit, ema barak mos mak lahatene, populasaun sira dalaruma balun dalaruma larona tan."

UNICEF Suporta Ministeriu Justica lansa kampanha nasional semana 3 rejistu labarik tinan 5 mai karaik hanesan pasu importante ida hodi hatoman sidadaun tau importansia ba direitu labarik ba ninia identidade.

Hanesan haktuir husi Vice PM Jose Luis Guterres iha seremonia lansamento iha 21 Fevereiru 2010 liu ba hola fatin iha sentru Formasaun Juridika Caicoli Dili

Ita hotu espera, liu husi inisiativa ne'e se hasae konhesemento familia tomak kona ba importansia rejistu labarik foin moris iha uma kain ida-idak.

Se karik Komunidade no populasaun iha Oecusse maka sidauk konsege rejistu nia oan tinan 5 ba karaik nia naran hakarak hatoo perguntas ba Departemento Rejistu Sivil Oecusse bele telefone diretamente ba ; + 670 7305887. (Acbe)